Содержимое курса
Additional and Extra materials
Here you can find different useful links, books and worksheets
0/6
General physics
🎯 Learning Objectives
  • Recall and use the fact that the mean power in a resistive load is half the maximum power for a sinusoidal alternating current.
📚 Оқыту мақсаттары (Kazakh Translation)
  • Синусоидалы айнымалы ток үшін резистивті жүктемедегі орташа қуат максималды қуаттың жартысына тең екендігін еске түсіру және қолдану.
🗣️ Language Objectives
  • Students will be able to define and explain key terms such as alternating current (AC), sinusoidal, resistive load, instantaneous power, maximum power, mean power, and root mean square (RMS) values in English.
  • Students will be able to explain why mean power is a significant concept for AC circuits.
  • Students will be able to describe and use the relationship Pmean = 1/2Pmax for a sinusoidal AC in a resistive load.
  • Students will be able to apply formulas to calculate mean and maximum power in resistive AC circuits, articulating their reasoning in English.
📚 Тілдік мақсаттар (Kazakh Translation)
  • Студенттер айнымалы ток (AC), синусоидалы, резистивті жүктеме, лездік қуат, максималды қуат, орташа қуат және орташа квадраттық мән (RMS) сияқты негізгі терминдерді ағылшын тілінде анықтай және түсіндіре алады.
  • Студенттер айнымалы ток тізбектері үшін орташа қуат неліктен маңызды ұғым екенін түсіндіре алады.
  • Студенттер резистивті жүктемедегі синусоидалы айнымалы ток үшін Pорт = 1/2Pмакс қатынасын сипаттай және қолдана алады.
  • Студенттер резистивті айнымалы ток тізбектеріндегі орташа және максималды қуатты есептеу үшін формулаларды қолдана алады, өз ойларын ағылшын тілінде жеткізе алады.
🔑 Key Terminology / Негізгі терминология

Let’s familiarize ourselves with the key terms for this topic. Төмендегі кестеде осы тақырып бойынша негізгі терминдер берілген.

English TermRussian Translation (Перевод на русский)Kazakh Translation (Қазақша аудармасы)
Alternating Current (AC)Переменный ток (ПТ)Айнымалы ток (АТ)
Sinusoidal CurrentСинусоидальный токСинусоидалы ток
Resistive LoadРезистивная нагрузка (Активная нагрузка)Резистивті жүктеме (Активті жүктеме)
Instantaneous Power (p)Мгновенная мощность (p)Лездік қуат (p)
Maximum Power (Pmax or P0)Максимальная мощность (Pмакс или P0)Максималды қуат (Pмакс немесе P0)
Mean Power (Pmean or <P>)Средняя мощность (Pср или <P>)Орташа қуат (Pорт немесе <P>)
Root Mean Square (RMS) Current (Irms)Действующее (среднеквадратичное) значение тока (Iдейст)Токтың әсерлік (орташа квадраттық) мәні (Iәсер)
Root Mean Square (RMS) Voltage (Vrms)Действующее (среднеквадратичное) значение напряжения (Vдейст)Кернеудің әсерлік (орташа квадраттық) мәні (Vәсер)
Peak Value (I0, V0)Амплитудное значение (I0, V0)Амплитудалық мән (I0, V0)
Period (T)Период (T)Период (T)
Frequency (f)Частота (f)Жиілік (f)
🃏 Flashcards: Practice Your Terms!

To help you memorize these terms, you can use flashcards. Check out this set on Quizlet (or create your own!):

Search for AC Power & RMS Flashcards on Quizlet

Alternatively, create physical flashcards for active recall.

📚 Флэш-карталар: Терминдерді жаттаңыз! (Kazakh Translation)

Бұл терминдерді жаттауға көмектесу үшін флэш-карталарды пайдалануға болады. Quizlet-тегі мына жинақты қараңыз (немесе өзіңіздікін жасаңыз!):

Quizlet-те Айнымалы ток қуаты және RMS флэш-карталарын іздеу

Немесе белсенді еске түсіру үшін физикалық флэш-карталар жасаңыз.

📖 Glossary / Глоссарий

Understand the definitions of key concepts. Төменде негізгі ұғымдардың анықтамалары берілген.

  • Alternating Current (AC): Electric current that periodically reverses direction and changes its magnitude continuously with time, typically sinusoidally.
    Translation (RU/KZ)
    Переменный ток (ПТ): Электрический ток, который периодически изменяет направление и непрерывно изменяет свою величину со временем, обычно синусоидально.
    Айнымалы ток (АТ): Электр тогы, ол мерзімді түрде бағытын өзгертеді және уақыт өте келе өз шамасын үздіксіз өзгертеді, әдетте синусоидалы түрде.
  • Sinusoidal Current: An alternating current that varies with time according to a sine function (e.g., i = I0 sin(ωt)).
    Translation (RU/KZ)
    Синусоидальный ток: Переменный ток, который изменяется со временем по синусоидальному закону (например, i = I0 sin(ωt)).
    Синусоидалы ток: Синус функциясына сәйкес уақыт бойынша өзгеретін айнымалы ток (мысалы, i = I0 sin(ωt)).
  • Resistive Load: A component in an electrical circuit that offers opposition to current flow, converting electrical energy into heat energy, and where the current and voltage are in phase.
    Translation (RU/KZ)
    Резистивная нагрузка: Компонент электрической цепи, который оказывает сопротивление протеканию тока, преобразуя электрическую энергию в тепловую, и в котором ток и напряжение совпадают по фазе.
    Резистивті жүктеме: Электр тізбегіндегі ток ағынына қарсылық көрсететін, электр энергиясын жылу энергиясына айналдыратын және ток пен кернеу фазалары сәйкес келетін компонент.
  • Instantaneous Power (p): The power dissipated or supplied in a circuit component at a specific instant in time. For a resistor, p = i2R = v2/R = vi, where i and v are instantaneous values.
    Translation (RU/KZ)
    Мгновенная мощность (p): Мощность, рассеиваемая или поставляемая компонентом цепи в определенный момент времени. Для резистора p = i2R = v2/R = vi, где i и v — мгновенные значения.
    Лездік қуат (p): Тізбек компонентінде белгілі бір уақыт мезетінде бөлінетін немесе жеткізілетін қуат. Резистор үшін p = i2R = v2/R = vi, мұндағы i және v – лездік мәндер.
  • Maximum Power (Pmax or P0): The peak value of the instantaneous power in an AC circuit. For a sinusoidal current I0sin(ωt) in a resistor R, Pmax = I02R.
    Translation (RU/KZ)
    Максимальная мощность (Pмакс или P0): Пиковое значение мгновенной мощности в цепи переменного тока. Для синусоидального тока I0sin(ωt) в резисторе R, Pмакс = I02R.
    Максималды қуат (Pмакс немесе P0): Айнымалы ток тізбегіндегі лездік қуаттың ең жоғары мәні. Резистордағы R синусоидалы I0sin(ωt) тогы үшін Pмакс = I02R.
  • Mean Power (Pmean or <P>): The average power dissipated or supplied over one complete cycle of alternating current. For a sinusoidal AC in a resistive load, Pmean = 1/2 Pmax. Also Pmean = IrmsVrms = Irms2R = Vrms2/R.
    Translation (RU/KZ)
    Средняя мощность (Pср или <P>): Средняя мощность, рассеиваемая или поставляемая за один полный цикл переменного тока. Для синусоидального переменного тока в резистивной нагрузке, Pср = 1/2 Pмакс. Также Pср = IдейстVдейст = Iдейст2R = Vдейст2/R.
    Орташа қуат (Pорт немесе <P>): Айнымалы токтың бір толық циклі ішінде бөлінетін немесе жеткізілетін орташа қуат. Резистивті жүктемедегі синусоидалы айнымалы ток үшін Pорт = 1/2 Pмакс. Сондай-ақ Pорт = IәсерVәсер = Iәсер2R = Vәсер2/R.
  • Root Mean Square (RMS) Value: The effective value of an alternating current or voltage. It is the value of a direct current (or voltage) that would produce the same heating effect (power dissipation) in a resistor as the alternating current (or voltage). For sinusoidal waveforms, Vrms = V0/√2 and Irms = I0/√2.
    Translation (RU/KZ)
    Действующее (среднеквадратичное) значение: Эффективное значение переменного тока или напряжения. Это значение постоянного тока (или напряжения), которое произвело бы такой же тепловой эффект (рассеивание мощности) в резисторе, как и переменный ток (или напряжение). Для синусоидальных форм волны, Vдейст = V0/√2 и Iдейст = I0/√2.
    Орташа квадраттық мән (RMS): Айнымалы токтың немесе кернеудің әсерлік мәні. Бұл резисторда айнымалы ток (немесе кернеу) сияқты бірдей жылу эффектісін (қуат бөлінуін) тудыратын тұрақты токтың (немесе кернеудің) мәні. Синусоидалы толқын пішіндері үшін Vәсер = V0/√2 және Iәсер = I0/√2.
🔬 Theory: Mean Power in AC Circuits / Теория: Айнымалы ток тізбектеріндегі орташа қуат

In circuits with alternating current (AC), quantities like voltage, current, and power are constantly changing. Therefore, it’s often more useful to talk about average or effective values, especially for power.

1. Alternating Current and Voltage in a Resistive Load

A sinusoidal alternating current can be represented by the equation:

i = I0 sin(ωt)

Where ‘i’ is the instantaneous current, I0 is the peak (maximum) current, ω is the angular frequency (ω = 2πf, where f is the frequency), and t is time.

If this current flows through a purely resistive load R, the instantaneous voltage ‘v’ across the resistor is in phase with the current and is given by Ohm’s Law (v = iR):

v = (I0R) sin(ωt) = V0 sin(ωt)

Where V0 = I0R is the peak (maximum) voltage.

2. Instantaneous Power (p)

The instantaneous power ‘p’ dissipated in the resistor at any time ‘t’ is the product of the instantaneous current ‘i’ and instantaneous voltage ‘v’:

p = iv

p = (I0 sin(ωt)) * (V0 sin(ωt))

p = I0V0 sin2(ωt)

Since V0 = I0R, we can also write:

p = I02R sin2(ωt)

Or, using V0:

p = (V02/R) sin2(ωt)

Key features of instantaneous power in a resistive load:

  • Since sin2(ωt) is always positive or zero (it varies between 0 and 1), the instantaneous power ‘p’ is always positive or zero. This means power is always being dissipated by the resistor, never returned to the source.
  • The power pulsates at twice the frequency of the current or voltage (because sin2(ωt) = 1/2(1 — cos(2ωt))).
[Image of График мгновенной мощности, напряжения и тока для резистивной нагрузки переменного тока]

3. Maximum Power (Pmax)

The instantaneous power p = I02R sin2(ωt) is maximum when sin2(ωt) = 1.

So, the maximum power Pmax (or P0) is:

Pmax = I02R

Alternatively, Pmax = V02/R or Pmax = I0V0.

4. Mean Power (Pmean)

Since the instantaneous power varies, the mean (or average) power over one complete cycle is a more useful measure of the energy dissipation rate.

Pmean = average of (I02R sin2(ωt)) over one cycle.

Since I02R is constant, Pmean = I02R * (average of sin2(ωt) over one cycle).

The average value of sin2(ωt) over one complete cycle is 1/2.
[Image of График sin^2(ωt) показывающий среднее значение 1/2]
Therefore, the mean power Pmean is:

Pmean = I02R * (1/2)

Pmean = 1/2 I02R

Comparing this with the maximum power Pmax = I02R, we get the key relationship:

Pmean = 1/2 Pmax

This means that for a sinusoidal alternating current in a resistive load, the mean power dissipated is half the maximum (peak) power dissipated.

5. Root Mean Square (RMS) Values and Mean Power

RMS values are effective values for AC. The RMS current (Irms) is the value of DC that would dissipate the same mean power in the same resistor.

For sinusoidal AC:

Irms = I0 / √2

Vrms = V0 / √2

The mean power can also be expressed using RMS values, similar to DC power formulas:

Pmean = Irms2R

Pmean = Vrms2/R

Pmean = IrmsVrms (for a resistive load)

Let’s check consistency:

Pmean = Irms2R = (I0/√2)2R = (I02/2)R = 1/2 I02R.

Since Pmax = I02R, this confirms that Pmean = 1/2 Pmax.

📚 Теория: Айнымалы ток тізбектеріндегі орташа қуат (Kazakh Translation)

Айнымалы ток (АТ) тізбектерінде кернеу, ток және қуат сияқты шамалар үнемі өзгеріп отырады. Сондықтан, әсіресе қуат үшін орташа немесе әсерлік мәндер туралы айту жиі пайдалырақ.

1. Резистивті жүктемедегі айнымалы ток және кернеу

Синусоидалы айнымалы токты келесі теңдеумен көрсетуге болады:

i = I0 sin(ωt)

Мұндағы ‘i’ – лездік ток, I0 – ең жоғары (максималды) ток, ω – бұрыштық жиілік (ω = 2πf, мұндағы f – жиілік), ал t – уақыт.

Егер бұл ток таза резистивті R жүктеме арқылы өтсе, резистордағы ‘v’ лездік кернеу токпен фазалас болады және Ом заңымен (v = iR) беріледі:

v = (I0R) sin(ωt) = V0 sin(ωt)

Мұндағы V0 = I0R – ең жоғары (максималды) кернеу.

2. Лездік қуат (p)

Кез келген ‘t’ уақыт мезетінде резисторда бөлінетін ‘p’ лездік қуат – ‘i’ лездік ток пен ‘v’ лездік кернеудің көбейтіндісі:

p = iv

p = (I0 sin(ωt)) * (V0 sin(ωt))

p = I0V0 sin2(ωt)

V0 = I0R болғандықтан, былай да жазуға болады:

p = I02R sin2(ωt)

Немесе, V0-ны пайдаланып:

p = (V02/R) sin2(ωt)

Резистивті жүктемедегі лездік қуаттың негізгі ерекшеліктері:

  • sin2(ωt) әрқашан оң немесе нөлге тең болғандықтан (ол 0 мен 1 арасында өзгереді), ‘p’ лездік қуат әрқашан оң немесе нөлге тең. Бұл қуаттың әрқашан резистормен бөлінетінін, ешқашан көзге қайтарылмайтынын білдіреді.
  • Қуат ток немесе кернеу жиілігінен екі есе жиілікпен пульсацияланады (себебі sin2(ωt) = 1/2(1 — cos(2ωt))).
[Image of Айнымалы ток резистивті жүктемесі үшін лездік қуат, кернеу және ток графигі]

3. Максималды қуат (Pмакс)

p = I02R sin2(ωt) лездік қуаты sin2(ωt) = 1 болғанда максималды болады.

Сонымен, Pмакс (немесе P0) максималды қуат:

Pмакс = I02R

Баламалы түрде, Pмакс = V02/R немесе Pмакс = I0V0.

4. Орташа қуат (Pорт)

Лездік қуат өзгеріп отыратындықтан, бір толық циклдегі орташа қуат энергияның бөліну жылдамдығының пайдалырақ өлшемі болып табылады.

Pорт = бір циклдегі (I02R sin2(ωt)) орташа мәні.

I02R тұрақты болғандықтан, Pорт = I02R * (бір циклдегі sin2(ωt) орташа мәні).

Бір толық циклдегі sin2(ωt) орташа мәні 1/2-ге тең.
[Image of sin^2(ωt) графигі, орташа мәні 1/2 екенін көрсетуде]
Сондықтан, Pорт орташа қуат:

Pорт = I02R * (1/2)

Pорт = 1/2 I02R

Мұны Pмакс = I02R максималды қуатпен салыстырсақ, негізгі қатынасты аламыз:

Pорт = 1/2 Pмакс

Бұл резистивті жүктемедегі синусоидалы айнымалы ток үшін бөлінетін орташа қуат бөлінетін максималды (ең жоғары) қуаттың жартысына тең екенін білдіреді.

5. Орташа квадраттық мәндер (RMS) және орташа қуат

RMS мәндері – АТ үшін әсерлік мәндер. RMS тогы (Iәсер) – сол резисторда бірдей орташа қуат бөлетін ТТ мәні.

Синусоидалы АТ үшін:

Iәсер = I0 / √2

Vәсер = V0 / √2

Орташа қуатты ТТ қуат формулаларына ұқсас RMS мәндерін пайдаланып та өрнектеуге болады:

Pорт = Iәсер2R

Pорт = Vәсер2/R

Pорт = IәсерVәсер (резистивті жүктеме үшін)

Сәйкестікті тексерейік:

Pорт = Iәсер2R = (I0/√2)2R = (I02/2)R = 1/2 I02R.

Pмакс = I02R болғандықтан, бұл Pорт = 1/2 Pмакс екенін растайды.

Check Your Understanding / Өзіңді тексер:

  1. Easy: What is the relationship between mean power and maximum power for a sinusoidal AC in a purely resistive load?
    Answer / Жауабы
    For a sinusoidal AC in a purely resistive load, the mean power (Pmean) is half the maximum power (Pmax). So, Pmean = 1/2 Pmax.
    Жауап (Kazakh Translation)
    Таза резистивті жүктемедегі синусоидалы айнымалы ток үшін орташа қуат (Pорт) максималды қуаттың (Pмакс) жартысына тең. Сонымен, Pорт = 1/2 Pмакс.
    [/su_spoiler]
  2. Medium: An AC current in a resistor is given by i = 4.0 sin(100πt) A. If the resistance is 10 Ω, what is the maximum power dissipated and what is the mean power dissipated?
    Answer / Жауабы
    From i = 4.0 sin(100πt) A, the peak current I0 = 4.0 A.
    Resistance R = 10 Ω.
    Maximum power Pmax = I02R = (4.0 A)2 * (10 Ω) = 16 * 10 = 160 W.
    Mean power Pmean = 1/2 Pmax = 1/2 * 160 W = 80 W.
    Жауап (Kazakh Translation)
    i = 4.0 sin(100πt) А теңдеуінен, I0 ең жоғары ток = 4.0 А.
    Кедергі R = 10 Ом.
    Максималды қуат Pмакс = I02R = (4.0 А)2 * (10 Ом) = 16 * 10 = 160 Вт.
    Орташа қуат Pорт = 1/2 Pмакс = 1/2 * 160 Вт = 80 Вт.
    [/su_spoiler]
  3. Medium: The RMS voltage across a 50 Ω resistor is 120 V. Calculate the mean power dissipated in the resistor and the peak power dissipated.
    Answer / Жауабы
    Given Vrms = 120 V, R = 50 Ω.
    Mean power Pmean = Vrms2 / R = (120 V)2 / 50 Ω = 14400 / 50 = 288 W.
    Since Pmean = 1/2 Pmax, then Pmax = 2 * Pmean.
    Pmax = 2 * 288 W = 576 W.
    Жауап (Kazakh Translation)
    Берілгені Vәсер = 120 В, R = 50 Ом.
    Орташа қуат Pорт = Vәсер2 / R = (120 В)2 / 50 Ом = 14400 / 50 = 288 Вт.
    Pорт = 1/2 Pмакс болғандықтан, Pмакс = 2 * Pорт.
    Pмакс = 2 * 288 Вт = 576 Вт.
    [/su_spoiler]
  4. Hard (Critical Thinking): A DC source of 10V is connected to a 5Ω resistor. Then, an AC source with a peak voltage of 10V is connected to the same 5Ω resistor. Compare the power dissipated in both cases. Which source delivers more average power and why?
    Answer / Жауабы
    DC Case:
    Voltage VDC = 10 V. Resistance R = 5 Ω.
    Power PDC = VDC2 / R = (10 V)2 / 5 Ω = 100 / 5 = 20 W. This is a constant power.

    AC Case:
    Peak voltage V0 = 10 V. Resistance R = 5 Ω.
    Maximum power Pmax = V02 / R = (10 V)2 / 5 Ω = 100 / 5 = 20 W.
    Mean power Pmean, AC = 1/2 Pmax = 1/2 * 20 W = 10 W.

    Comparison:
    The DC source delivers a constant power of 20 W.
    The AC source delivers a mean power of 10 W.
    The DC source delivers more average power (in fact, twice as much) than the AC source with the same peak voltage.

    Why:
    In the DC case, the voltage (and current) is constant, so the power dissipated is constant at its maximum value (calculated using the DC voltage).
    In the AC case, the voltage (and current) varies sinusoidally from zero up to its peak value (10V) and back, and also reverses direction. The instantaneous power also varies, from zero up to Pmax (20W). Because the voltage and current are not always at their peak values, the average power over a cycle is less than the power that would be dissipated if the voltage were constantly at its peak. For a sinusoidal waveform, this average is exactly half the peak power.
    To get the same mean power from an AC source as from a DC source, the RMS voltage of the AC source would need to be equal to the DC voltage (Vrms = VDC). In this problem, Vrms = V0/√2 = 10V/√2 ≈ 7.07V, which is less than the 10V DC.

    Жауап (Kazakh Translation)
    Тұрақты ток жағдайы:
    Кернеу VТТ = 10 В. Кедергі R = 5 Ом.
    Қуат PТТ = VТТ2 / R = (10 В)2 / 5 Ом = 100 / 5 = 20 Вт. Бұл тұрақты қуат.

    Айнымалы ток жағдайы:
    Ең жоғары кернеу V0 = 10 В. Кедергі R = 5 Ом.
    Максималды қуат Pмакс = V02 / R = (10 В)2 / 5 Ом = 100 / 5 = 20 Вт.
    Орташа қуат Pорт, АТ = 1/2 Pмакс = 1/2 * 20 Вт = 10 Вт.

    Салыстыру:
    Тұрақты ток көзі 20 Вт тұрақты қуат береді.
    Айнымалы ток көзі 10 Вт орташа қуат береді.
    Тұрақты ток көзі бірдей ең жоғары кернеуі бар айнымалы ток көзіне қарағанда көбірек орташа қуат береді (шын мәнінде, екі есе көп).

    Неліктен:
    Тұрақты ток жағдайында кернеу (және ток) тұрақты, сондықтан бөлінетін қуат оның максималды мәнінде (тұрақты ток кернеуін пайдаланып есептелген) тұрақты болады.
    Айнымалы ток жағдайында кернеу (және ток) нөлден оның ең жоғары мәніне (10В) дейін және кері синусоидалы түрде өзгереді, сонымен қатар бағытын өзгертеді. Лездік қуат та нөлден Pмакс-қа (20Вт) дейін өзгереді. Кернеу мен ток әрқашан өздерінің ең жоғары мәндерінде болмағандықтан, цикл бойынша орташа қуат кернеу үнемі өзінің ең жоғары мәнінде болғанда бөлінетін қуаттан аз болады. Синусоидалы толқын пішіні үшін бұл орташа мән ең жоғары қуаттың дәл жартысына тең.
    Айнымалы ток көзінен тұрақты ток көзімен бірдей орташа қуат алу үшін айнымалы ток көзінің RMS кернеуі тұрақты ток кернеуіне тең болуы керек (Vәсер = VТТ). Бұл есепте Vәсер = V0/√2 = 10В/√2 ≈ 7.07В, бұл 10В тұрақты токтан аз.

    [/su_spoiler]
🧠 Exercises: Memorize the Terms / Жаттығулар: Терминдерді жаттау

Activity 1: Relationship Check

For a sinusoidal AC in a resistive load, state the relationship between:

  1. Mean Power (Pmean) and Maximum Power (Pmax): Pmean = _________
  2. RMS Current (Irms) and Peak Current (I0): Irms = _________
  3. RMS Voltage (Vrms) and Peak Voltage (V0): Vrms = _________
  4. Mean Power (Pmean), RMS Current (Irms), and Resistance (R): Pmean = _________
[Image of График синусоидального переменного тока]
Answers / Жауаптары
  1. Pmean = 1/2 Pmax (or 0.5 Pmax)
  2. Irms = I0 / √2 (or approx. 0.707 I0)
  3. Vrms = V0 / √2 (or approx. 0.707 V0)
  4. Pmean = Irms2R
Жауаптар (Kazakh Translation)
  1. Pорт = 1/2 Pмакс (немесе 0.5 Pмакс)
  2. Iәсер = I0 / √2 (немесе шамамен 0.707 I0)
  3. Vәсер = V0 / √2 (немесе шамамен 0.707 V0)
  4. Pорт = Iәсер2R
[/su_spoiler]

Activity 2: Why Mean Power?

Briefly explain why ‘mean power’ is a more useful quantity than ‘maximum power’ when describing the energy consumption of most AC appliances.

[Image of Различные бытовые электроприборы]
Answer / Жауабы
Maximum power in an AC circuit only occurs for brief instants. Appliances consume energy over time, and the rate of energy consumption is given by the average (mean) power. Mean power reflects the actual heating effect or work done by the appliance over a complete cycle, making it a better indicator of overall energy usage and cost. Electrical ratings for appliances (e.g., a 1000W heater) typically refer to the mean power.
Жауап (Kazakh Translation)
Айнымалы ток тізбегіндегі максималды қуат тек қысқа сәттерде ғана болады. Құрылғылар уақыт өте келе энергия тұтынады, ал энергия тұтыну жылдамдығы орташа қуатпен беріледі. Орташа қуат құрылғының толық цикл бойынша нақты жылу эффектісін немесе атқарған жұмысын көрсетеді, бұл оны жалпы энергия тұтынуы мен құнының жақсырақ көрсеткіші етеді. Құрылғылардың электрлік сипаттамалары (мысалы, 1000 Вт жылытқыш) әдетте орташа қуатты білдіреді.
[/su_spoiler]
📺 Watch & Learn: YouTube Video / Көріңіз және үйреніңіз: YouTube видеосы

Watch this video for a visual explanation of mean and maximum power in AC circuits:

This video explains the concepts of instantaneous, maximum, and mean power for AC in resistive loads.

📚 Бейне туралы (Kazakh Translation)

Айнымалы ток тізбектеріндегі орташа және максималды қуатты көрнекі түсіндіру үшін осы бейнені қараңыз:

Бұл бейне резистивті жүктемелердегі айнымалы ток үшін лездік, максималды және орташа қуат ұғымдарын түсіндіреді.

Further viewing:

💡 Solved Examples: Problem Solving Practice / Шығарылған мысалдар: Есеп шығару тәжірибесі

Problem 1: A resistor of 20 Ω is connected to an AC supply. The peak current through the resistor is 5.0 A.

a) Calculate the maximum power dissipated in the resistor.

b) Calculate the mean power dissipated in the resistor.
[Image of Резистор, подключенный к источнику переменного тока]

Textual Pronunciation of Solution (English)
Part a: Calculate maximum power.
Given: Resistance R is twenty Ohms. Peak current I zero is five point zero Amperes.
The formula for maximum power P max is I zero squared times R.
P max equals (five point zero Amperes squared) times (twenty Ohms).
P max equals (twenty-five) times (twenty) Watts.
P max equals five hundred Watts.

Part b: Calculate mean power.
The mean power P mean is one half times the maximum power P max.
P mean equals one half times (five hundred Watts).
P mean equals two hundred fifty Watts.

Шешімнің мәтіндік айтылуы (Kazakh Translation)
a бөлімі: Максималды қуатты есептеңіз.
Берілгені: R кедергісі – жиырма Ом. I нөл ең жоғары ток – бес бүтін нөл Ампер.
P макс максималды қуат формуласы – I нөл квадрат көбейтілген R.
P макс тең (бес бүтін нөл Ампер квадрат) көбейтілген (жиырма Ом).
P макс тең (жиырма бес) көбейтілген (жиырма) Ватт.
P макс тең бес жүз Ватт.

b бөлімі: Орташа қуатты есептеңіз.
P орта орташа қуат – бір бөлінген екі көбейтілген P макс максималды қуат.
P орта тең бір бөлінген екі көбейтілген (бес жүз Ватт).
P орта тең екі жүз елу Ватт.

[/su_spoiler]
Brief Solution / Қысқаша шешіміDetailed Solution / Толық шешімі
R = 20 Ω, I0 = 5.0 A

a) Pmax = I02R = (5.0 A)2 * 20 Ω = 25 * 20 = 500 W

b) Pmean = 1/2 Pmax = 1/2 * 500 W = 250 W
Given:
Resistance, R = 20 Ω
Peak current, I0 = 5.0 A

a) Calculate the maximum power (Pmax):
The maximum power dissipated in a resistor in an AC circuit is given by:
Pmax = I02R
Substitute the given values:
Pmax = (5.0 A)2 * (20 Ω)
Pmax = 25 A2 * 20 Ω
Pmax = 500 W

b) Calculate the mean power (Pmean):
The mean power dissipated is half the maximum power for a sinusoidal AC in a resistive load:
Pmean = 1/2 Pmax
Pmean = 1/2 * 500 W
Pmean = 250 W

Шешімі (Kazakh Translation)
Берілгені:
Кедергі, R = 20 Ом
Ең жоғары ток, I0 = 5.0 А

a) Максималды қуатты есептеу (Pмакс):
Айнымалы ток тізбегіндегі резисторда бөлінетін максималды қуат былай беріледі:
Pмакс = I02R
Берілген мәндерді қойыңыз:
Pмакс = (5.0 А)2 * (20 Ом)
Pмакс = 25 А2 * 20 Ом
Pмакс = 500 Вт

b) Орташа қуатты есептеу (Pорт):
Резистивті жүктемедегі синусоидалы айнымалы ток үшін бөлінетін орташа қуат максималды қуаттың жартысына тең:
Pорт = 1/2 Pмакс
Pорт = 1/2 * 500 Вт
Pорт = 250 Вт

Problem 2: An electric lamp is rated at 60 W when used with a 240 V RMS AC mains supply. Assume the lamp filament is a pure resistor.

a) Calculate the RMS current through the lamp.

b) Calculate the peak current through the lamp.

c) Calculate the maximum instantaneous power dissipated by the lamp.
[Image of Электрическая лампа, подключенная к сети]

Textual Pronunciation of Solution (English) - Not provided for brevity
Solution pronunciation would follow a similar detailed step-by-step approach.
Brief Solution / Қысқаша шешіміDetailed Solution / Толық шешімі
Pmean = 60 W, Vrms = 240 V

a) Pmean = IrmsVrms => Irms = Pmean / Vrms = 60 W / 240 V = 0.25 A

b) Irms = I0 / √2 => I0 = Irms * √2 = 0.25 A * √2 ≈ 0.354 A

c) Pmax = 2 * Pmean = 2 * 60 W = 120 W

(Alternatively, Pmax = I0V0. V0 = Vrms√2 = 240√2 ≈ 339.4V. Pmax ≈ 0.354A * 339.4V ≈ 120W)
Given:
Mean power, Pmean = 60 W
RMS voltage, Vrms = 240 V

a) Calculate the RMS current (Irms):
For a resistive load, Pmean = IrmsVrms.
So, Irms = Pmean / Vrms
Irms = 60 W / 240 V
Irms = 0.25 A

b) Calculate the peak current (I0):
The relationship between RMS current and peak current is Irms = I0 / √2.
So, I0 = Irms * √2
I0 = 0.25 A * √2
I0 ≈ 0.25 A * 1.414
I0 ≈ 0.3535 A (approx. 0.354 A)

c) Calculate the maximum instantaneous power (Pmax):
The mean power is half the maximum power: Pmean = 1/2 Pmax.
So, Pmax = 2 * Pmean
Pmax = 2 * 60 W
Pmax = 120 W

Alternatively, we can find the peak voltage V0 = Vrms * √2 = 240 V * √2 ≈ 339.4 V.
Then Pmax = I0V0 ≈ (0.3535 A) * (339.4 V) ≈ 119.97 W ≈ 120 W.
Or, find resistance R = Vrms2 / Pmean = (2402)/60 = 960 Ω. Then Pmax = I02R = (0.3535)2 * 960 ≈ 120W.

Шешімі (Kazakh Translation)
Берілгені:
Орташа қуат, Pорт = 60 Вт
Әсерлік кернеу, Vәсер = 240 В

a) Әсерлік токты есептеу (Iәсер):
Резистивті жүктеме үшін, Pорт = IәсерVәсер.
Сонымен, Iәсер = Pорт / Vәсер
Iәсер = 60 Вт / 240 В
Iәсер = 0.25 А

b) Ең жоғары токты есептеу (I0):
Әсерлік ток пен ең жоғары ток арасындағы байланыс: Iәсер = I0 / √2.
Сонымен, I0 = Iәсер * √2
I0 = 0.25 А * √2
I0 ≈ 0.25 А * 1.414
I0 ≈ 0.3535 А (шамамен 0.354 А)

c) Максималды лездік қуатты есептеу (Pмакс):
Орташа қуат максималды қуаттың жартысына тең: Pорт = 1/2 Pмакс.
Сонымен, Pмакс = 2 * Pорт
Pмакс = 2 * 60 Вт
Pмакс = 120 Вт

Баламалы түрде, V0 ең жоғары кернеуді табуға болады: V0 = Vәсер * √2 = 240 В * √2 ≈ 339.4 В.
Сонда Pмакс = I0V0 ≈ (0.3535 А) * (339.4 В) ≈ 119.97 Вт ≈ 120 Вт.
Немесе, R кедергісін табыңыз: R = Vәсер2 / Pорт = (2402)/60 = 960 Ом. Сонда Pмакс = I02R = (0.3535)2 * 960 ≈ 120Вт.

🔬 Research Task: PhET Simulation (AC Circuits) / Зерттеу тапсырмасы: PhET симуляциясы (Айнымалы ток тізбектері)

Explore AC circuits using the PhET «Circuit Construction Kit: AC».

Simulation Link: Circuit Construction Kit: AC Simulation

Or embed if possible (check WordPress compatibility):

Tasks:

  1. Build a simple circuit with an AC voltage source and a resistor.
  2. Use the voltmeter and ammeter (Chart view) to observe the sinusoidal nature of voltage and current. Note the peak values (V0, I0).
  3. Calculate the RMS values (Vrms = V0/√2, Irms = I0/√2).
  4. Calculate the maximum power (Pmax = I0V0 or I02R).
  5. Calculate the mean power (Pmean = IrmsVrms or 1/2Pmax).
  6. Change the AC voltage or resistance and observe how the peak and RMS values change, and consequently, how Pmax and Pmean change. Verify the Pmean = 1/2Pmax relationship.
Guiding Answers / Бағыттаушы жауаптар
  1. Students should successfully build the circuit.
  2. Observations should confirm sinusoidal V and I, and students should be able to read peak values from the chart.
  3. Calculations of Vrms and Irms should be correct based on observed peak values.
  4. Calculation of Pmax using peak values should be correct.
  5. Calculation of Pmean using RMS values or via Pmax should be correct.
  6. Students should observe that Pmax and Pmean increase with increased voltage or decreased resistance (for fixed voltage) and that the Pmean = 1/2Pmax relationship holds.
Бағыттаушы жауаптар (Kazakh Translation)
  1. Студенттер тізбекті сәтті құрастыруы керек.
  2. Бақылаулар V мен I-дің синусоидалы табиғатын растауы керек, ал студенттер диаграммадан ең жоғары мәндерді оқи алуы керек.
  3. Vәсер және Iәсер есептеулері бақыланған ең жоғары мәндерге негізделген дұрыс болуы керек.
  4. Ең жоғары мәндерді пайдаланып Pмакс есептеуі дұрыс болуы керек.
  5. RMS мәндерін пайдаланып немесе Pмакс арқылы Pорт есептеуі дұрыс болуы керек.
  6. Студенттер Pмакс пен Pорт-ның кернеудің артуымен немесе кедергінің азаюымен (тұрақты кернеуде) артатынын және Pорт = 1/2Pмакс қатынасының сақталатынын бақылауы керек.
[/su_spoiler]
🤝 Collaborate: Pair/Group Activity / Бірлескен жұмыс: Жұптық/топтық тапсырма

Task: AC Power Graph Analysis with GoConqr or Formative

In pairs or small groups:

  1. You are given the following graph showing the instantaneous current ‘i’ through a 20 Ω resistor as a function of time ‘t’.

    [Image of График синусоидального тока i(t) с указанием пикового значения и периода]
    (Assume the peak current I0 is 3.0 A and the period T is 0.02 s).
  2. From the graph (or given values):

    a) Determine the peak current I0.

    b) Calculate the RMS current Irms.

    c) Calculate the peak voltage V0 across the resistor.

    d) Calculate the RMS voltage Vrms across the resistor.

    e) Calculate the maximum instantaneous power Pmax dissipated.

    f) Calculate the mean power Pmean dissipated.
  3. Sketch the graph of instantaneous power ‘p’ against time ‘t’ for one cycle. Clearly label Pmax and indicate Pmean on your power graph.
  4. Use a tool like GoConqr (e.g., create a slide deck or a note explaining your steps and showing the graphs) or Formative (create a short assignment with your calculations and graph sketch) to present your analysis.
📚 Тапсырма: GoConqr немесе Formative көмегімен айнымалы ток қуатының графигін талдау (Kazakh Translation)

Тапсырма: GoConqr немесе Formative көмегімен айнымалы ток қуатының графигін талдау

Жұппен немесе шағын топтарда:

  1. Сізге 20 Ом резистор арқылы өтетін ‘i’ лездік токтың ‘t’ уақытқа тәуелділік графигі берілген.

    [Image of i(t) синусоидалы ток графигі, ең жоғары мәні мен периоды көрсетілген]
    (I0 ең жоғары ток 3.0 А және T период 0.02 с деп есептеңіз).
  2. Графиктен (немесе берілген мәндерден):

    a) I0 ең жоғары токты анықтаңыз.

    b) Iәсер әсерлік токты есептеңіз.

    c) Резистордағы V0 ең жоғары кернеуді есептеңіз.

    d) Резистордағы Vәсер әсерлік кернеуді есептеңіз.

    e) Бөлінетін Pмакс максималды лездік қуатты есептеңіз.

    f) Бөлінетін Pорт орташа қуатты есептеңіз.
  3. Бір цикл үшін ‘p’ лездік қуаттың ‘t’ уақытқа тәуелділік графигін сызыңыз. Қуат графигіңізде Pмакс-ты анық белгілеп, Pорт-ны көрсетіңіз.
  4. Талдауыңызды ұсыну үшін GoConqr (мысалы, қадамдарыңызды түсіндіретін және графиктерді көрсететін слайдтар топтамасын немесе жазба жасаңыз) немесе Formative (есептеулеріңіз бен график сызбаңызбен қысқа тапсырма жасаңыз) сияқты құралды пайдаланыңыз.
✍️ Individual Work: Structured Questions / Жеке жұмыс: Құрылымдық сұрақтар

Answer the following questions. Show all your working where calculations are required.

  1. Analysis/Application: An AC supply provides a sinusoidal voltage with a peak value of 325 V. It is connected to a heating element with a resistance of 50 Ω.

    a) Calculate the RMS voltage of the supply.

    b) Calculate the RMS current through the heating element.

    c) Calculate the mean power dissipated by the heating element.

    d) Calculate the maximum instantaneous power dissipated by the heating element.
    Answer / Жауабы
    a) V0 = 325 V. Vrms = V0 / √2 = 325 V / √2 ≈ 230 V.

    b) R = 50 Ω. Irms = Vrms / R = 230 V / 50 Ω = 4.6 A.

    c) Pmean = IrmsVrms = (4.6 A) * (230 V) = 1058 W (or Pmean = Vrms2/R = (230V)2/50Ω = 52900/50 = 1058 W).

    d) Pmax = 2 * Pmean = 2 * 1058 W = 2116 W. (Alternatively, I0 = Irms√2 = 4.6√2 ≈ 6.505A. Pmax = I0V0 ≈ 6.505A * 325V ≈ 2114W, or I02R ≈ (6.505)2*50 ≈ 2116W. Differences due to rounding.)
    Жауап (Kazakh Translation)
    a) V0 = 325 В. Vәсер = V0 / √2 = 325 В / √2 ≈ 230 В.

    b) R = 50 Ом. Iәсер = Vәсер / R = 230 В / 50 Ом = 4.6 А.

    c) Pорт = IәсерVәсер = (4.6 А) * (230 В) = 1058 Вт (немесе Pорт = Vәсер2/R = (230В)2/50Ом = 52900/50 = 1058 Вт).

    d) Pмакс = 2 * Pорт = 2 * 1058 Вт = 2116 Вт. (Баламалы түрде, I0 = Iәсер√2 = 4.6√2 ≈ 6.505А. Pмакс = I0V0 ≈ 6.505А * 325В ≈ 2114Вт, немесе I02R ≈ (6.505)2*50 ≈ 2116Вт. Айырмашылықтар дөңгелектеуге байланысты.)
    [/su_spoiler]
  2. Analysis/Synthesis: A 1.5 kW electric kettle is designed to operate from a 230 V RMS AC supply.

    a) Calculate the resistance of the kettle’s heating element.

    b) Calculate the peak current drawn by the kettle.

    c) What is the maximum instantaneous power of the kettle?
    Answer / Жауабы
    a) Pmean = 1.5 kW = 1500 W. Vrms = 230 V.

    Pmean = Vrms2 / R => R = Vrms2 / Pmean = (230 V)2 / 1500 W = 52900 / 1500 ≈ 35.27 Ω.

    b) Irms = Pmean / Vrms = 1500 W / 230 V ≈ 6.522 A.

    I0 = Irms * √2 ≈ 6.522 A * √2 ≈ 9.22 A.

    c) Pmax = 2 * Pmean = 2 * 1500 W = 3000 W (or 3.0 kW).
    Жауап (Kazakh Translation)
    a) Pорт = 1.5 кВт = 1500 Вт. Vәсер = 230 В.

    Pорт = Vәсер2 / R => R = Vәсер2 / Pорт = (230 В)2 / 1500 Вт = 52900 / 1500 ≈ 35.27 Ом.

    b) Iәсер = Pорт / Vәсер = 1500 Вт / 230 В ≈ 6.522 А.

    I0 = Iәсер * √2 ≈ 6.522 А * √2 ≈ 9.22 А.

    c) Pмакс = 2 * Pорт = 2 * 1500 Вт = 3000 Вт (немесе 3.0 кВт).
    [/su_spoiler]
  3. Synthesis/Application: The mean power dissipated in a 100 Ω resistor is 50 W when connected to a sinusoidal AC source.

    a) Calculate the RMS current in the resistor.

    b) Calculate the peak voltage of the AC source.
    Answer / Жауабы
    a) Pmean = 50 W, R = 100 Ω.

    Pmean = Irms2R => Irms = √(Pmean / R) = √(50 W / 100 Ω) = √0.5 ≈ 0.707 A.

    b) Vrms = IrmsR = (0.707 A) * (100 Ω) = 70.7 V.

    V0 = Vrms * √2 = 70.7 V * √2 ≈ 100 V.
    Жауап (Kazakh Translation)
    a) Pорт = 50 Вт, R = 100 Ом.

    Pорт = Iәсер2R => Iәсер = √(Pорт / R) = √(50 Вт / 100 Ом) = √0.5 ≈ 0.707 А.

    b) Vәсер = IәсерR = (0.707 А) * (100 Ом) = 70.7 В.

    V0 = Vәсер * √2 = 70.7 В * √2 ≈ 100 В.
    [/su_spoiler]
  4. Analysis/Evaluation: An AC voltage is described by v = 170 sin(120πt) V. This voltage is applied across a 30 Ω resistor.

    a) What is the peak voltage and the RMS voltage?

    b) What is the peak current and the RMS current?

    c) What is the maximum instantaneous power?

    d) What is the mean power dissipated?
    Answer / Жауабы
    a) From v = 170 sin(120πt) V, peak voltage V0 = 170 V.

    Vrms = V0 / √2 = 170 V / √2 ≈ 120.2 V (≈ 120 V).

    b) R = 30 Ω. Peak current I0 = V0 / R = 170 V / 30 Ω ≈ 5.67 A.

    Irms = I0 / √2 ≈ 5.67 A / √2 ≈ 4.01 A (or Irms = Vrms/R ≈ 120.2V/30Ω ≈ 4.01A).

    c) Pmax = V0I0 = (170 V) * (5.67 A) ≈ 963.9 W (or Pmax = V02/R = 1702/30 ≈ 963.3W).

    d) Pmean = 1/2 Pmax1/2 * 963.3 W ≈ 481.7 W (or Pmean = VrmsIrms ≈ 120.2V * 4.01A ≈ 482W).
    Жауап (Kazakh Translation)
    a) v = 170 sin(120πt) В теңдеуінен, V0 ең жоғары кернеу = 170 В.

    Vәсер = V0 / √2 = 170 В / √2 ≈ 120.2 В (≈ 120 В).

    b) R = 30 Ом. I0 ең жоғары ток = V0 / R = 170 В / 30 Ом ≈ 5.67 А.

    Iәсер = I0 / √2 ≈ 5.67 А / √2 ≈ 4.01 А (немесе Iәсер = Vәсер/R ≈ 120.2В/30Ом ≈ 4.01А).

    c) Pмакс = V0I0 = (170 В) * (5.67 А) ≈ 963.9 Вт (немесе Pмакс = V02/R = 1702/30 ≈ 963.3Вт).

    d) Pорт = 1/2 Pмакс1/2 * 963.3 Вт ≈ 481.7 Вт (немесе Pорт = VәсерIәсер ≈ 120.2В * 4.01А ≈ 482Вт).
    [/su_spoiler]
  5. Critical Thinking/Design: A student has two identical resistors. They can connect them to an AC source (with fixed Vrms) in series or in parallel. In which configuration (series or parallel) will the total mean power dissipated be greater? Explain your reasoning using relevant formulas.
    Answer / Жауабы
    Let each resistor have resistance R. The AC source has Vrms.

    Series Configuration:

    Total resistance Rseries = R + R = 2R.

    Mean power Pseries = Vrms2 / Rseries = Vrms2 / (2R).

    Parallel Configuration:

    Total resistance Rparallel: 1/Rparallel = 1/R + 1/R = 2/R => Rparallel = R/2.

    Mean power Pparallel = Vrms2 / Rparallel = Vrms2 / (R/2) = 2 * (Vrms2 / R).

    Comparison:

    Pparallel = 2 * (Vrms2 / R)

    Pseries = (1/2) * (Vrms2 / R)

    Clearly, Pparallel = 4 * Pseries.

    The total mean power dissipated will be greater in the parallel configuration.

    Reasoning:
    In the parallel configuration, the equivalent resistance is lower (R/2) than in the series configuration (2R). Since the voltage Vrms from the source is the same for both configurations, and mean power Pmean = Vrms2 / Req, a lower equivalent resistance leads to a higher mean power dissipation. Each resistor in parallel has the full Vrms across it, drawing more current individually than they would in series (where the voltage is shared).

    Жауап (Kazakh Translation)
    Әрбір резистордың кедергісі R болсын. Айнымалы ток көзінің Vәсер кернеуі бар.

    Тізбектей қосу конфигурациясы:

    Жалпы кедергі Rтізбектей = R + R = 2R.

    Орташа қуат Pтізбектей = Vәсер2 / Rтізбектей = Vәсер2 / (2R).

    Параллель қосу конфигурациясы:

    Жалпы кедергі Rпараллель: 1/Rпараллель = 1/R + 1/R = 2/R => Rпараллель = R/2.

    Орташа қуат Pпараллель = Vәсер2 / Rпараллель = Vәсер2 / (R/2) = 2 * (Vәсер2 / R).

    Салыстыру:

    Pпараллель = 2 * (Vәсер2 / R)

    Pтізбектей = (1/2) * (Vәсер2 / R)

    Анық, Pпараллель = 4 * Pтізбектей.

    Жалпы орташа бөлінетін қуат параллель конфигурацияда үлкенірек болады.

    Дәлелдеу:
    Параллель конфигурацияда эквивалентті кедергі (R/2) тізбектей конфигурациядағыдан (2R) төменірек. Көзден келетін Vәсер кернеуі екі конфигурация үшін де бірдей болғандықтан және Pорт = Vәсер2 / Rэкв орташа қуат болғандықтан, төменірек эквивалентті кедергі жоғарырақ орташа қуат бөлінуіне әкеледі. Параллель қосылған әрбір резистордың бойында толық Vәсер кернеуі болады, бұл олардың тізбектей қосылғандағыдан (кернеу бөлінетін) жеке-жеке көбірек ток тартуына әкеледі.

    [/su_spoiler]
🔗 Further Resources & Links / Қосымша ресурстар мен сілтемелер
📚 Қосымша ресурстар мен сілтемелер (Kazakh Translation)
🤔 Reflection / Рефлексия

Take a few moments to reflect on what you’ve learned:

  • Why is it important to distinguish between peak power and mean power in AC circuits?
  • How does the concept of RMS values simplify power calculations in AC circuits with resistive loads?
  • Think of an everyday electrical appliance. Does its power rating refer to peak power or mean power? Why is this distinction relevant to the consumer?
📚 Рефлексия (Kazakh Translation)

Үйренгендеріңіз туралы ойлануға бірнеше сәт бөліңіз:

  • Айнымалы ток тізбектеріндегі ең жоғары қуат пен орташа қуатты ажырату неліктен маңызды?
  • RMS мәндері ұғымы резистивті жүктемелері бар айнымалы ток тізбектеріндегі қуатты есептеуді қалай жеңілдетеді?
  • Күнделікті тұрмыстық электр құралын ойлаңыз. Оның қуат рейтингі ең жоғары қуатты ма, әлде орташа қуатты ма білдіреді? Бұл айырмашылық тұтынушы үшін неліктен маңызды?